Firar ve İzin Tecavüzü Suçu Cezası ASCK 66
Askeri personel için vazife ve disiplin, temel görevlerdendir. Bu disiplinin bozulması askerlik mesleğinin devamlılığını derinden etkilemektedir. Firar ve izin tecavüzü suçu askeri disiplini bozan eylemlerden olduğu için kanun koyucu bu eylemlerin cezalandırılması gerektiğine karar vermiştir. 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu (AKC md 66), firar ve izin tecavüzü suçunu ve cezasını ayrıntılı bir şekilde düzenlemiştir. Bu makalede, firar ve izin tecavüzü suçu, unsurları, cezası ve diğer hukuki boyutları incelenecektir.
Firar ve İzin Tecavüzü Suçu Nedir?
Askeri Ceza Kanunu’nda firar, bir askerin görev yaptığı birlikten veya bulunması gereken yerden izinsiz olarak uzaklaşması ve bir süre bu durumunu devam ettirmesi olarak tanımlanabilir. Bu suç, askeri disiplini bozmakla kalmaz aynı zamanda askeri birliğin gücünü zayıflatabilir ve görevlerin aksamasına neden olabilir.
Kıt’asından veya görevi icabı bulunmak zorunda olduğu yerden izinsiz olarak altı günden fazla uzaklaşanlar,
Kıt’asından veya görevini yapmakta olduğu yerden izin, istirahat veya hava değişimi alarak ayrılanlardan, dönmeye mecbur bulundukları günden itibaren altı gün içerisinde özürsüz olarak gelmeyenler, diyerek firar suçunu iki şekilde tanımlamıştır.
İkinci fıkrada ise izin tecavüzü sureti ile firar suçu düzenlenmiştir. Askeri personelin izin, istirahat ve hava değişimi sürelerini 6 günden fazla özürsüz olarak geçirenlerin eylemi 7. Gün firar suçuna sebebiyet vermektedir.
Firar ve İzin Tecavüzü Suçunun Cezası Nedir?
Askeri Ceza Kanunu, firar ve izin tecavüzü suçuna ilişkin farklı cezalar öngörmektedir. Cezaların ağırlığı, firarın süresi, niteliği ve diğer koşullara göre belirlenir. Genel olarak firar ve izin tecavüzü suçu için hapis cezası belirlenir. Cezanın hafifletilmesi veya ağırlaştırılması ise, askerin daha önceki suç kayıtları, kaçış nedenleri gibi faktörlere bağlıdır.
Firar ve izin tecavüzü suçunun basit halini işleyenler 1 yıldan 3 yıla kadara hapis cezası ile cezalandırılır.
Firar eden , silah, mühimmat ve bunların teçhizat veya nakil vasıtalarından ve hayvanlardan birini veya ordu hizmetine tahsis edilen herhangi bir şeyi beraberinde götürmüş ise;
b) Firar eden hizmet yaparken kaçmış ise;
c) Suçlu mükerrir ise; yazılı hallerde hapis cezası iki yıldan aşağı olamaz.
Kıtasından Kaçmak Suretiyle Firar Suçu
Askeri kişinin kıtasından veya görevinin gereği olarak bulunması gereken yerden 6 günden fazla uzaklaşması halinde bu firar suçu oluşacaktır. Burada bahsedilen. 6 günden fazla ibaresinin en az 7 tam gün olarak anlamak gereklidir. Askeri Yargıtayın yerleşik kararları ile suçun gün unsurunun tetkikinde saate dayalı hesaplama yapılması aranmaktadır. Buna göre, askeri kişinin görevi gereği bulunması gereken yerden izinsiz ayrıldığı gün ve saat belliyse her 24 saat o saatten itibaren hesaplanarak 7 gün bulunacak ve yedinci günün dolduğu saatte Askeri Ceza Kanunu madde 66/1-a anlamında firar suçu oluşacaktır.
İstirahatli olan asker kişilerin istirahat sürelerini garnizonda geçirmeleri gerekli ise de bu zorunluluğa uymayarak istirahatini garnizon dışında geçiren asker kişinin eylemi firar suçunu değil “garnizonu izinsiz terk etmek” disiplinsizliğini teşkil edecektir. 6413 Sayılı TSK Disiplin Kanunu m.181/1-ı uyarınca aylıktan kesme cezasını gerektirir.
Unutulmamalıdır ki madde metninin bu fıkrasında özür kabul edilmemektedir. Komutanının dövmesi, hakaret etmesi sonucu gerçekleştirilen firar eylemi de firar suçuna sebebiyet vermektedir.
İzin, İstirahat veya Hava Değişimi Alıp Ayrılarak Dönmemek Suretiyle Firar Suçu
Firar suçunun bu halinde asker kişi, kıtasından veya görevi gereği bulunması gereken yerden izin istirahat veya hava değişimi almak suretiyle ayrılmakta ancak dönmesi gereken günden itibaren altı tam gün sonra dahi dönmemektedir. Bu hali ile izin tecavüzü suçuna sebebiyet vermiş olmaktadır.
Askeri personelin izin belgesinde birliğinden ayrıldığı saat eğer belli değil ise o günün son saati ve son dakikası izne ayrılmış kabul edilmektedir. Uygulamada sıklıkla bu sebeple askeri personel hakkında yanlış hüküm verildiği ve aslında izin tecavüzü suçunun henüz oluşmadığı kabul edilmektedir.
İfade edelim ki izinden maksat kanuni olarak verilen yıllık izin, mazeret izni, yurt dışı izni gibi kanuna ve yönetmeliğe uygun izinlerdir.
Firar Süresi Hesaplama
Firar suçuna ilişkin birlikler dosya hazırlarken bazen hesaplamalarda yanlışlık yapmaktadır. Örneğin personelin 6 günlük yıllık izni almış olduğunu farz edelim. Bu izne birde garnizona göre değişmekle birlikte yol izni de verildiğini kabul edersek yol izinlerini de yıllık izne dahil ederek hesaplama yapılması gerekmektedir. 2 günlük yol iznini de ekleyip personelin dönüş tarihi hesaplanır. Ardından bu tarihten sonra 6 tam gün sayılır ve 7. Gün personel firara düşmüş kabul edilir.
Birlikler son yayımlanan tebliğlere göre 7 tam gün bekleyip 8. gün işlem yaparak bu karışıklığı giderdikleri de görülmektedir.
Firar ve İzin Tecavüzü Suçunda Geçerli Mazeret
Firar ve izin tecavüzü suçunun izin tecavüzü şeklinde işlenen biçimi için kanun koyucu geçerli bir özrü bulunanlara bu suçtan dolayı ceza verilmeyeceğini ifade etmiştir. Geçerli mazeret ifadesi mahkemenin taktirine bırakılmıştır. Kişinin izin süresinde birliğine geri dönmemesini haklı kılacak nedenler olabilir.
Örneğin askeri personelin aile fertlerinden birisinin ağır hastalığı, ölümü, kaza, doğum, yangın, deprem gibi beklenilmeyen haller olabilir. Geçerli bir özür varsa artık suç işleme kastı ile hareket edildiğinden söz edilemeyecektir.
Firar Suçunda 6 Günlük Süre Dolmadan Dönenler
Firar suçunun oluşabilmesi için kanunda yazılı unsurların tamamının gerçekleşmesi gerekmektedir. Askeri personel izin dönüşünü 6 günlük süre içerisinde gerçekleştirir ise geçirdiği süreye ilişkin farklı sonuçlar doğmaktadır. İlk 24 saat içerisinde dönmesi durumunda askeri personel hakkında 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin kanunu uyarınca disiplin cezası verilmesi gerekmektedir. İlk 24 saatin doldurulması durumunda ise 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu 66 ve 67 maddelerindeki gün şartının dolmadan yakalanılması söz konusu ise ASCK 68/1 de tanımlanan mehil içinde yakalanan firari kapsamında 2 aydan 6 aya kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.
Eğer firari fail beraberinde bir askeri eşyayı da götürmüş ise ilk 24 saat beklenilmeden ASCK 68/1 kapsamında işlem tesis edilecektir.
Askeri personel gün unsuru oluşmadan birliğine geri dönerse TSK Disiplin Kanunu 19. Madde kapsamında disiplin işlemi tesis edilecektir.
Yabancı memlekete firar edenlerin cezaları
Aşağıda yazılı fiilleri işleyen asker kişiler, yabancı ülkeye kaçmış sayılarak bir seneden beş seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar:
İzinli olduğu durumlar hariç, ülke sınırları dışında üç günü geçirenler.
Ülke sınırları dışındaki bir askerî birlik veya görev yerinden, deniz veya hava aracından kaçıp da bu durumda üç günü geçirenler.
Ülke sınırları dışındaki bir askerî birlikten, deniz veya hava aracından herhangi bir nedenle ayrı düşüp de askerî veya sivil bir Türk resmî makamına veya müttefik devlet makamlarına özürsüz olarak müracaat etmeksizin üç günü geçirenler.
Harp esiri iken serbest bırakılıp da askerî veya sivil bir Türk resmî makamına veya müttefik devlet makamlarına teslim olmak üzere harekete geçme imkânı doğduğu halde, özürsüz olarak hareketsiz kalan ve bu durumda üç günü geçirenler.
Firar Suçunun Nitelikli Hali
Firar ve İzin Tecavüzü suçunun nitelikli halleri işlenildiği taktirde üç seneden yedi seneye kadar hapis cezası verilir:
A) Fail beraberinde silah, mühimmat, savaş araç veya gerecini götürmüş ise.
B) Fail hizmet yaparken kaçmış ise.
C) Fail mükerrir ise.Yani ikinci kez aynı suçu işliyorsa,
Seferberlik ve savaş halinde, bu maddede yazılı mehil bir güne iner. Bu maddedeki suçu seferberlikte işleyenlere beş seneden, savaş halinde işleyenlere ise yedi seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezası verilir.
Firar Suçunda İndirim Sebebi
Firar ve İzin Tecavüzü suçu oluştuktan sonra fail, suçun başladığı tarihten itibaren 6 hafta içinde kendiliğinden gelinmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar indirilecektir. Ancak bu bir etkin pişmanlık düzenlemesi olmasından ötürü failin kolluk kuvvetlerince bu sürede yakalanması halinde indirim uygulanmayacaktır.
Uzman Erbaş Firar Ederse Ne Olur?
Uzman çavuş ya da sözleşmeli erlerin firar etmeleri durumunda haklarında firardan dolayı suç dosyası tanzim edilir. Bu dosyanın müteakibinde askeri personelin sözleşmesi feshedilir. Gerek Uzman Erbaş Kanunu gerekse Sözleşmeli Er Kanunu askeri personelin firar etmesini sözleşme fesih sebebi olarak ifade etmiştir.
Sözleşme Fesih Sebepleri İçin yazımızı inceleyebilirsiniz.
Sözleşmeli Er Firar Ederse Ne Olur?
Sözleşmeli er olarak görev yapan bir askeri personelin firar etmesi durumunda hakkında firar suçundan suç dosyası tanzim edilir. Ardından bu dosya savcılığa intikal eder ve firar suçundan hakkında dava açılır. Ayrıca idare firar eden sözleşmeli personelin sözleşmesini fesheder.
Firar Sebebi ile Sözleşmesi Feshedilen Uzman Erbaş Tazminat Alabilir Mi?
Uzman Erbaş Kanunu açıkça kendi kusuru ile sözleşmesini fesheden ya da feshedilmesine sebebiyet veren personelin tazminata hak kazanamayacağını düzenlemiştir. Dolayısı ile firar sonucu sözleşmesi feshedilen askeri personel tazminata hak kazanamamaktadır. Uzman Erbaş ve Sözleşmeli Erbaşların bu hususa dikkat etmeleri gerekmektedir.
Firar Suçu Emsal Yargı Kararları
Yargıtay Kararı-19. CD., E. 2018/8243 K. 2019/3714 T. 4.2.2019
Sanığın askerlik safahati incelendiğinde, askere gelmeden önce Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde iki kez tedavi gördüğü, ilk seferde ailesinin isteği üzerine taburcu edildiği ikinci kez yatırıldığında ise aynı gün izinsiz olarak hastaneyi terk ettiği; atılı suçtan önce de firar suçu işlediğinin belirtildiği görülmekle; sanığın görmüş olduğu tedavilere ilişkin belgelerin ve daha önce askeri suçları nedeniyle ceza alıp almadığını araştırılarak, sanığın, suç tarihlerindeki ceza ehliyeti ve askerliğe elverişlilik durumu ile ilgili ortaya çıkan şüphenin giderilmesi gerekirken eksik kovuşturma ile yazılı şekilde mahkumiyet kararı verilmesi,
Kabule göre de;
1- Sanık hakkında eğitim kıyafeti ile firar ettiği belirtilerek 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun 66/2-A maddesine aykırılık suçundan dava açıldığı halde fiilin bu suçu oluşturup oluşturmayacağı karar yerinde tartışılmadan aynı Kanun’un 66/1-A maddesinden hüküm kurulması,
3- Mahkemece tekrar suç işlemeyeceği kanaatine ulaşılan sanık hakkında kasıtlı suçtan verilen 1 yıl 4 ay 20 günlük hapis cezasının kısa süreli olmaması nedeniyle seçenek yaptırımlara çevrilme olanağı bulunmadığı halde, hem erteleme hem adli para cezasına çevirme koşullarının oluştuğu belirtildikten sonra erteleme hükümlerinin daha lehe olduğu kabul edilerek gerekçe içerisinde çelişki oluşturulması,
Kanuna aykırı ve sanığın temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden HÜKMÜN, tebliğnameye kısmen uygun olarak 5320 sayılı Kanun’un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nun 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, 1412 sayılı CMUK’nun 326/son maddesine göre sanığın kazanılmış hakkının saklı tutulmasına, yargılamanın bozma öncesi aşamadan başlayarak sürdürülüp sonuçlandırılmak üzere dosyanın mahkemesine gönderilmesine, 04/02/2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.
